Preko Gabrić ćuprije do srećnog braka

Laganu šetnju parkom i razmenu po koje tople reči sa poznanicima, prekida neujednačeno i neumorno trubljenje automobilskih sirena, a pogled onih koji su se tu zatekli, kao po komandi, usmeren je prema koloni cvećem okićenih kola, što se polako približavaju. Pred Gabrić ćuprijom zastaju svatovi, a nakon što samouvereni mladoženja uzme u naručje nevestu i prenese je preko mosta, nagrađuju ga gromoglasnim aplauzom uz povike "Nek' vam je sa srećom".

Ovako izgleda gotovo svako subotnje popodne u naselju Pozivka, gde se nakon crkvenog ili opštinskog venčanja upućuju mladenci ne bi li sačuvali običaj prenošenja mlade preko ćuprije, za koji se veruje da donosi ljubav, slogu i srećan bračni život.

Priča o Gabrić ćupriji doseže do prve polovine 19. veka, kada se na mestu današnje Prvomajske ulice nalazio otvoreni vodotok, koji je grad razdvajao na levu i desnu stranu. Prema istoričarima, to mesto bilo je jedini ulaz u grad za stanovnike koji su dolazili sa južnih salaša, a o tome da je zaista postojao nasip koji je povezivao ulicu Braće Radić sa Beogradskim putem, svedoči i urbanistički plan iz 1847. godine, u kojem se navodi da je nasip nosio ime "Gabrićev gat".

Izgled stare Gabrić ćuprije u Hercegovačkoj (Fotografiju ustupio Ljudevit Vujković Lamić)

Ipak, Gabrić ćuprija je daleko poznatija po pričama, verovanjima i legendama koje su se prenosile s kolena na koleno, a tek nekoliko njih je sačuvano i ovekovečeno knjigama. Jedna od priča, dobro se seća Ljudevit Vujković Lamić, dugogodišnji kolekcionar subotičke baštine, govori o tome da je izvesni Gabrić, kršni čobanin, na ovom mestu čuvao ovce i redovno ih dovodio na ispašu, a kada je uvideo da ljudi nisu imali kako da pređu na drugu stranu obale, ponudio im je pomoć i prenosio ih na leđima preko rečice.

- Kad više ni on nije želeo da gazi po vodi, napravio je drveni most i počeo da naplaćuje mostarinu, a nešto kasnije ga je proširio tako da su i kola mogla da prođu - priča Vujković Lamić. - Da stvar bude zanimljivija, tako su i crkve bile podeljene, na Senćansku s leve i Kersku crkvu s desne strane, te kad se neko ženio u jednoj crkvi, a pripadao je drugoj, morao je u obe da plati. To je bilo veliko opterećenje, naročito za siromašne, pa im je bilo jeftinije da plate mostarinu, prenesu curu preko mosta i plate samo jednoj crkvi. Tako je započelo to prenošenje mlade preko ćuprije, što su prvo prihvatili Bunjevci, a potom i mađarsko, hrvatsko, pa na kraju i srpsko stanovništvo, iako je kod pravoslavaca običaj da se mlada prenosi preko praga.

Fotografiju ustupio Ljudevit Vujković Lamić

Pažljivo negovanje običaja, dodatno je učvrstilo postojanje ugovorenih brakova, koji su bili ustaljeni među našim življem sve do polovine 20. veka. Naš sagovornik pojašnjava da su brakove ugovarali roditelji, a da se budući mladenci prethodno nisu ni poznavali. Njihov prvi susret je najčešće bio na veridbi, dok je prenošenje preko ćuprije bio prvi zajednički intiman čin, koji je doprinosio razvijanju naklonjenosti i duboke povezanosti.

- Tako se među ljudima raširilo verovanje da će ona nevesta koja se prenese preko ćuprije biti dobra i verna žena, i da joj nikada neće pasti na pamet da ode od muža - dodaje dobar poznavalac starih običaja.

OBNOVA GABRIĆ ĆUPRIJE 2010. GODINE

Usled starosti i propadanja, Gabrić ćuprija se srušila osamdesetih godina prošlog veka. Međutim, to nije sprečilo Subotičane da zaborave na običaj, već su nastavili da se okupljaju na ovom mestu nakon venčanja, simbolično noseći neveste u naručju duž puta na kojem je nekada postojao most.

Zahvaljujući donaciji kompanije "Europetrol", Gabrić ćuprija zablistala je u novom ruhu 2010. godine,  kada je most poprimio sadašnji izgled, a Mišo Urban bio je prvi mladoženja koji je preneo svoju nevestu Mariju Balažević preko novoizgrađene ćuprije.

- Subotica, iako nema reku, imala je i ponovo ima svoj most, Gabrić ćupriju, koja Subotičane tradicionalno spaja u bračnoj ljubavi i simbolizuje vekovnu želju našeg grada da miri i spaja različitosti - rekao je te 2010. godine tadašnji gradonačelnik Saša Vučinić, citirajući pre toga našeg velikog književnika Ivu Andrića: „Svaki most predstavlja večitu i večnu nezasićenu ljudsku želju da se poveže, izmiri i spoji sve što iskrsne pred našim duhom, očima i nogama, da ne bude deljenja, protivnosti ni rastanka".

Mišo Urban prenosi Mariju Balažević preko obnovljene ćuprije

Legenda kaže...

Ostala je upamćena i legenda, prema kojoj je Gabrić na ovom mestu upoznao svoju suprugu, te da je iz neizmerne ljubavi prema njoj podigao ćupriju.

Naime, među brojnim žiteljima koje je prenosio na leđima preko rečice, jednoga dana tu se zatekla i mlada devojka sa okolnih salaša. Odmah mu je zapala za oko, a da je osećanje bilo obostano, pokazalo je to što se vraćala svakoga dana, moleći Gabrića da je prenese na drugu stranu obale, pod izgovorom da tamo ima nekog posla. Nedugo nakon toga, Gabrić je zaprosio i tako poslednji put preneo preko rečice, odnevši je svojoj kući.

Nakon venčanja, odlučio je da podigne ćupriju, govoreći svima da mu je baš ovo mesto pomoglo da ponađe ljubav svog života. Priča se ubrzo pronela među Subotičanima, koji su, u nadi da će i oni imati skladan i srećan brak kao Gabrići, prenosili svoje neveste preko ćuprije.

Koju god priču ili legendu da znaju, mladi Subotičani i danas vrlo rado pohode Gabrić ćupriju kako bi ozvaničili tek sklopljeni brak još jednom ceremonijom - prenosom mlade preko mostića, u čast svih blagodeta zajedničkog života.