Povratak pesnika Kostolanjija u gimnaziju

Pesnik, pisac i novinar Deže Kostolanji (1885–1936), čitav vek nakon što je iz nje izbačen i napustio rodni grad, ponovo će „stajati” pred vratima subotičke Gimnazije. Ovoga puta u vidu spomenika u prirodnoj veličini koji će, kako je planirano, biti otkriven 29. marta naredne godine povodom obeležavanja godišnjice od njegovog rođenja.

Nakon radova u ulici Šandora Petefija, koji su počeli pre nekoliko sedmica, vidljiv je osnov budućeg spomenika – prostrani betonski plato i šest stubova, kao i arhitrav u sredini.

Spomenik i rekonstrukciju parka sprovodi Mađarski nacionalni savet, a savetnica za kulturu Ildiko Lovaši objašnjava da je projekat započeo na ideju udruženja „Arača” pre tri godine povodom obeležavanja 125 godina od rođenja pesnika. Jubilej je prošao, ali se ideja realizuje.

Prvobitni predlog bio je da se spomenik podigne na kružnom toku na početku ulice, na mestu sadašnjeg parkinga, ali zbog ugrožavanja učesnika u saobraćaju urađen je predlog kojim se praktično daje novi izgled parkovskog ostrva u sredini ulice. Saglasnost za postavljanje spomenika dali su Međuopštinski zavod za zaštitu spomenika kulture, skupštinska komisija, a Zavod za urbanizam dao je urbanističke uslove, da bi projekat juna ove godine dobio i lokacijsku dozvolu.

– Autor skulpture i čitavog spomen-obeležja Kostolanjija u prirodnoj veličini je vajar Tibor Sarapka. Oko statue se već vidi kolonada, i ovi stubovi treba da sugerišu aule starih škola – objašnjava Lovaši. Osnov spomenika izdignut je na nekoliko stepenica i biće obložen granitom.

Balaž Sič, sekretar za opšte pravne poslove u Mađarskom nacionalnom savetu, kaže da im je novac za skulpturu obezbedilo Ministarstvo spoljnih poslova Mađarske u iznosu od milion dinara, a dodatnih pet miliona, za dalje uređenje parkovskog prostora dobijeno je od fondacije „Gabor Betlen” takođe iz Mađarske, a ostatak iz sopstvenih izvora Saveta.

– Odlivak je napravljen u „Antal livnici”, osnov spomenika je radio „Ekspres servis”, a oba posla dodeljena su na tenderu. U januaru sledi novi tender za dalje uređenje parka, popločavanje, uređenje zelenila i osvetljenja – navodi Sič.

Nasuprot novom spomeniku, u parku će ostati i stara bista pesnika koju je napravio vajar Almaši Gabor još 1985. godine, i kako kaže Sič deo je međudržavnog dogovora Mađarske i Jugoslavije, pa je njegovo izmeštanje komplikovano. Nakon godina u kojima je stvaralaštvo Kostolanjija bilo potiskivano, njegovo ime u Subotici je danas izuzetno prisutno.

Nakon izbacivanja iz gimnazije otišao je u Mađarsku i do kraja života, 1936. godine, vraćao se svega tri puta. Danas njegovo ime nosi pozorište na mađarskom jeziku, Gimnazija za talentovanu decu na mađarskom jeziku, učenički fond, dok na zgradi Gimnazije tabla podseća da je on pohađao ovu školu. Tolika znamenja nemaju mnogi stvaraoci koji su obeležili našu književnost, a pohađali su ovu gimnaziju, poput Stevana Raičkovića ili Duška Radovića.

– Toliko prisustvo može da stvori mit, neku lažnu sliku, ali spomenik „Gimnazijalac” je jedno savremeno viđenje pesnika, koji treba da oživi onu vatru i bunt koji je on imao u svom stvaralaštvu. Jer u godinama kada ste đak gimnazije treba u sebi da imate tu vatru, otvorenost, revolucionarnost, uverenje da u životu možete da budete sve – kaže Lovaši.