Od ledenog do savremenog doba kroz Severnu Bačku

Na ulazu u novi, potkrovni deo Gradskog muzeja, čekaju vas sivi vukovi, snežna guska, te kosti mamuta, stepskog bizona i divljeg goveda, poznatijeg kao tura. Svi oni gospodarili su predelom Severne Bačke u ledenom dobu i tako ostavili neizbrisiv trag u prošlosti našeg područja.

- Snežne guske žive i danas, ali u severnom delu Evrope, kao i sivi vukovi, koji su napustili ovaj prostor u potrazi za plenom, planinama i šumama koje im više pogoduju. Ostale vrste su izumrle, a geološke promene koje su usledile, oblikovale su klimatske pojaseve poput današnjih. Tako je les stigao sa jakim vetrovima, a posle i pesak kada je otoplilo - priča dr Gabrijela Kajdoči Lovas, viši kustos i biolog antropolog.

Neposredno nakon ledenog doba, počeli su da se nastanjuju i prvi ljudi, koji su značajno uticali na našu okolinu. Od bakarnog doba do srednjeg veka, izloženi su skeleti muškarca, žene i deteta koji su arheološkim iskopavanjima otkriveni na području današnjeg naselja Nosa, iz okoline Subotice i Horgoša. Kako objašnjava naša sagovornica, preko kostiju i patoloških promena na njima, moguće je otkriti čime su se bavili, na koji način su živeli, od čeka su umrli, te tako dobiti potpuniju sliku o promenama i stilu života koji se nekada vodio.

- Prvi skelet je najkompletniiji i najstariji u Gradskom muzeju, jer datira iz perioda bakarnog doba. U pitanju su kosti žene, stare oko 60 godina, koja je bolovala od osteoporoze, dok se po lobanjama iz ovog perioda vide rane koje su zašivene, što znači da su ljudi već tada radili manje hirurške intervencije - naglašava dr Kajdoči Lovas. - Naredni je skelet muškarca iz 4-5. veka nove ere, kojeg smo nazvali ratnik, jer se po izraslini na butnoj kosti vidi da je jahao, imao je povredu od oštrog predmeta i prelom na rebrima, one su uspešno zalečene i preživeo je. Skelet deteta iz 7-8. veka je izložen zato što je u tom periodu mnogo dece umrlo, a na ostacima kostiju je pronađena i jako snažna anemija, što je unikatno, jer ni u literaturi nije moguće videti takav tip.

Nasuprot prošlosti, postavka dalje vodi u sadašnjost Bačke lesne zaravni i živi svet koji je danas naseljava. Les "čuvaju" ptice pčelarice, čije perje je takve boje da se mogu uspešno kamuflirati u okruženje i neopaženo hvatati plen. Stepske livade su stanište sada gotovo iščezlih ptica i stepskog tvora, a jezera, močvare i slatinu nastanjuju neke od jedinstvenih vrsta. Najbogatija među njima je Subotičko-horgoška peščara, koja je dom divlje svinje, srne, lisice, šakala.

Ipak, potencijalna budućnost nije toliko lepa, ni bogata živim svetom. U posebno odvojenom kutku upozorenja, čovekovo razorno delovanje predstavljeno je tepihom u obliku izlivene nafte, a ugrožena prirodna staništa brojnih biljnih i životinjskih vrsta su tu da posvedoče da je vreme da se probudimo i preduzmemo određene mere zaštine životne sredine, kako postojeće vrste ne bi postale prošlost.

- Zato smo postavci i dali naziv "Priroda i čovek", da bi se videlo na koji način ljudi utiču na prirodu, kako je menjaju svojim delovanjem. Na tablama u obliku Nojeve barke postavljene su poruke upozorenja šta bi moglo da se desi, kao i saveti za očuvanje životne sredine, poput reciklaže i sakupljanja otpada, korišćenja javnog prevoza, tuširanja umesto kupanja, a prava Nojeva barka u koju su se životinje već ukcale predstavlja poslednju opomenu čovečanstvu - objašnjava dr Kajdoči Lovas.

U poslednjem delu, izloženi su trofeji iz nekadašnjeg Lovačkog muzeja na Paliću, koji su pretežno vlasništvo Emila Talijana, jednog od osnivača zbirke Prirodnjačkog odeljenja. Tu je i edukativan kutak za decu, a da bi Gradski muzej imao jednu ovakvu stalnu postavku, bilo je potrebno gotovo četiri godine zajedničkog rada i truda direktora, mr Ištvana Huloa, koji je osmislio glavnu koncepciju postavke, preparatora Florijana Horvata, koji se pobrinuo da svaki staklenik dobije odgovarajući izgled, dr Gabrijele Kajdoči Lovas, zadužene za antropološki deo, te brojnih pripravnika i tehničkog osoblja muzeja.